Empati ve Sempati Farkındalığı

Toplum içinde isim benzerliği ile birbirine karıştırılan iki kelimenin anlamı arasında ince bir çizgi vardır. Birisine sempati duymak, o kişiye karşı kendini yakın hissetmek, uzaktan da olsa o kişiye sevgi beslemektir. Sempati kurmak ise karşısındaki kişinin düşünce ve duygularının kaynağını önemsemeden onunla aynı duyguları paylaşmaktır. Empati kurmak ise kişinin karşı tarafa odaklanarak onun duygularını anlayabilmesi, kendini onun yerine koyabilmesidir. Hayata karşısındaki canlı gözünden bakabilmesidir.

Kendi duygularını fark edip doğru bir şekilde adlandıran ve anlamlandıran bireylerin, başkalarının duygularını da doğru bir şekilde anlama becerisine sahip olduklarını biliyoruz. Kendi duygularından bihaber olan, kendi duygularını tanımlama ve anlamlandırmada sıkıntı çeken bireylerin başkalarının duygularını anlamasını beklemek beyhude olur. Bu iki adım olunca üçüncü adım, yani kendimizi başkasının yerine koyma empati becerisini beraberinde getirmektedir. Empati kavramı aslında zihinsel gelişim aşamalarının bir sonucu olarak gelişir. Piaget’nin ünlü perspektif deneylerini incelerseniz orada bir çocuğun ancak belli bir zihinsel seviyeye ulaşınca bir objeye başkalarının açısından bakma becerisi kazandığını göreceksiniz. Bu kazanım sonucu ergenlikle birlikte çocuklar sadece zihinsel olarak değil, duygusal olarak da başkalarının gözünden bakmayı öğreniyorlar. (Şirin,2020)

Sempati kurmanın en güzel tarifi ‘Onunla gülmek, onunla ağlamak’ tır. Destek olma gibi olumlu tarafı olduğu kadar, olaylara her açıdan bakamama, abartılı olabilecek tepkiye destek verme, herhangi bir olumsuzluğa ortak olma gibi olumsuz tarafı da olabilmektedir. Bazı insanlar karakteristik olarak sempatiktir.

Empati ve Sempati kelimeleri kişiler cephesinden değerlendirebilir ve zihnimizde kelimelerin farklarını açıklığa kavuşturabiliriz.

Empati, ‘’O’nun yerinde olsam nasıl hisseder ve sonrasında nasıl davranırdım?’’ sorusunun cevabıdır. Kaynak oldukça önemlidir. Sempatide ise onun duygularını yaşama, onunla beraber ağlama, onunla beraber ağlama vardır. Neden ve nasıl olduğu hiç önemli değildir.

Empati yapan kişiler iyi bir danışman olup etkin bir dinleyicidir. Empati kurarken çok söze gerek kalmaz. Sempatide sohbet işin en can alıcı noktasıdır.

Empati kurarken tarafsızlık ilkesi söz konusu iken sempatide kişi kesinlikle taraflıdır. Kişi haklı mı haksız mı hiç önemli değildir.

Empati; öğrenilen, yaşam boyu geliştirilebilen bir beceridir. Sempati ise insanın doğalıdır, geliştirilmesi pek mümkün değildir. Doğru yönlendirme ile empatiye dönüştürülebilir.

İlişkilerde iletişim ve birbirini doğru anlayabilme önemli bir yetenektir. Bu sebeple o kişiyi empati kurarak yargılamadan ya da eleştirmeden doğru davranabilmek, onu o davranışıyla kabul etmemek ayrı bir uğraşı ister. Sempati kurarken karşı tarafı koşulsuz kabul etmek ve onaylamak özel bir uğraşı gerektirmez. Bunu bir örnek ile güçlendirmek istersek;

Can okuldan kıyafeti dağılmış, gözünde morlukla gelir. Can’ı bu halde gören babası ‘Oğlum seni bu hale kim getirdi?’ diye sorar. Soru sempati kurma yönünde bir sorudur ve cevaba göre tepkinin nasıl verileceği az çok bellidir.

Can ’Ahmet bugün okulda hiçbir sebep yokken üstüme yürüdü ve beni yere düşürüp yumruklamaya başladı. Allahtan arkadaşlarım yardıma koştu da aldılar üstümden. Zaten benden hiç hoşlanmıyordu. Bir bahane üretmiştir kendi kafasında.

Babanın cevabı hiddetle ‘Benim oğluma kimse böyle davranamaz. Şimdi onu okula şikayet edeceğim’ şeklinde olur. Tamamen sempati kurma yönündeki bu yaklaşım empatiden oldukça uzaktır. Halbuki en baştaki soru ‘Oğlum başına neler geldi senin. Anlatmak ister misin?’ sorusu sonrası cevap ne olursa olsun babanın yorumu ‘Kimse durup dururken bu kadar sinirlenmez. Öncesini bana anlatmak ister misin?’ gibi tamamen empatik bir yaklaşım dolu olsaydı iyi bir dinleme kapısı açılacaktı.

Olaylar karşısında hayata farklı pencerelerden bakabilmek, farklı düşüncelere ve bakış açısına bakabilen insanları anlayış ile karşılayıp onları kabul edebilmek hayatımızdaki tüm engelleri ortadan kaldıracaktır.

Sempatik olmaya çabalamaktan ziyade empatik olmaya çalışmak tüm ilişkilerimize zenginlik kazandıracaktır.

Hep beraber sağlık ve empati dolu günlere,

Kaynakça; Şirin,Selçuk,2020